{mosimage}Ένα από τα πιο σημαντικά αφιερώματα του 47ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το οποίο σημείωσε μεγάλη επιτυχία, ήταν η πλήρης ρετροσπεκτίβα στο έργο του πολύ σημαντικού Τσέχου σκηνοθέτη Jan Svankmajer.

Το αφιέρωμα θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει και το αθηναϊκό κοινό, καθώς μεταφέρεται στην πρωτεύουσα από τις 7 έως τις 12 Δεκεμβρίου, στον κινηματογράφο Μικρόκοσμος Filmcenter, σε συνεργασία του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με το Filmcenter  του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου.
 
Ο Jan Svankmajer (Γιαν Σβανκμάγιερ), δεν είναι μόνο ένας σκηνοθέτης- παράλληλα είναι animation δημιουργός, γραφίστας, σχεδιαστής, γλύπτης, ποιητής και συγγραφέας.
Τα έργα του είναι άκρως σουρεαλιστικά, ενώ ο ίδιος έχει δηλώσει ότι έχει επιρροές από τους Σίγκμουντ Φρόιντ, Έντγκαρ Άλαν Πόε και Μαρκήσιο ντε Σαντ, ενώ ως «αδελφή ψυχή» του θεωρεί τον Λούις Κάρολ.

Ο ίδιος ο Σβανκμάγιερ, με τη σειρά του, έχει εμπνεύσει πολλούς σύγχρονους σκηνοθέτες- παραμυθάδες, όπως τον Τιμ Μπάρτον και τον Τέρι Γκίλιαμ, οι οποίοι δηλώνουν αιώνιοι θαυμαστές του.

Χαρακτηριστικά, ο σκηνοθέτης Μίλος Φόρμαν, περιέγραψε το στιλ του Σβανκμάγιερ με την εξίσωση: Ντίσνεϊ + Μπουνιουέλ = Σβανκμάγιερ (αν και ο ίδιος ο Τσέχος σκηνοθέτης αντιπαθεί το έργο του Ντίσνεϊ).

Ο Σβανκμάγιερ δημιουργεί στις ταινίες του έναν κόσμο όπου οι φυσικοί νόμοι καταργούνται, την ώρα που παντρεύει στα πλάνα του τη ζωντανή δράση με το κουκλοθέατρο, τη γλυπτική και την τεχνική της πλαστελίνης και του stop motion animation. Παράλληλα, είτε έντονα, είτε υπόγεια, είτε σαρκαστικά, πάντα καταγράφεται μέσω των ταινιών του μία καυστική κριτική της εξέλιξης της κοινωνίας, της πολιτικής και του πολιτικώς ορθού. Όπως εξάλλου έχει δηλώσει ο ίδιος, από τη Βελούδινη Επανάσταση και μετά, δηλαδή την ειρηνική απόσχιση της Τσεχίας από τη Σλοβακία το 1989, όλη του η δουλειά είναι πολιτική.
{mosimage}
Οι περισσότερες ταινίες του είναι μικρού μήκους, όπως ο «Κήπος», που ο ίδιος θεωρεί ως το πρώτο σουρεαλιστικό έργο του, καθώς και η μεταφορά του Jabberwocky του Λούις Κάρολ, το «Κάτω στο κελάρι», κατά τον ίδιο το πιο υποκειμενικό και αυτοβιογραφικό έργο του.
Παράλληλα, έχει δώσει και πέντε ταινίες μεγάλου μήκους, τις εξής:
- «Η Αλίκη», μια ευφάνταστη μεταφορά της ήδη γεμάτης φαντασία Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων του Λούις Κάρολ
- «Ο Φάουστ» του Γκαίτε, παραλλαγμένο με ακόμα πιο σατανικό τρόπο
- «Οι Συνωμότες της ηδονής», μια φετιχιστική μαύρη κωμωδία
- «Ο Μικρός Ότικ», μία μεταφορά ενός λαϊκού τσεχικού παραμυθιού με στοιχεία θρίλερ και ανατρεπτικού χιούμορ, σε μια ιστορία που θυμίζει τον Πινόκιο (δείτε οπωσδήποτε αυτή την ταινία, είναι η αποθέωση του σουρεαλισμού και της αλληγορίας)
- και η τελευταία του ταινία, «Τρέλα», με σαφείς αναφορές στη σύγχρονη καταπίεση και την τρέλα, αλλά και ένας φόρος τιμής στο άκρως απελευθερωτικό πνεύμα του Μαρκησίου ντε Σαντ.
{mosimage}

Οι ταινίες του αφιερώματος:

Μεγάλου μήκους:
- «Αλίκη/ Neco Z Alenky/ Alice», Ελβετία, Γερμανία, Αγγλία, 1987
- «Φάουστ/ Lekce Faust/ Faust», Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Τσεχία, 1994
- «Συνωμότες της ηδονής/ Spiklenci slasti/ Conspirators of pleasure», Τσεχία, Ελβετία, Αγγλία, 1996
- «Ο μικρός Ότικ/ Otecanek/ Little Otik», Τσεχία, Αγγλία, Ιαπωνία, 2000
- «Τρέλα / Sileni/ Lunacy», Τσεχία, Σλοβακία, 2005
{mosimage}
Μικρού μήκους
- «Το τελευταίο κόλπο των κυριων Σβαρτζεβαλντ και Έντγκαρ / Posledni trik pana Schwarcewalldea a pana Edgara/ The last trick», Τσεχοσλοβακία, 1964
- «Γ.Σ.Μπαχ: φαντασία σε σολ μινόρε/ J.S.Bach: Fantasia g-moll», Τσεχοσλοβακία, 1965
- «Παιχνίδι με πέτρες/ Spiel mit steinen/ A game of stones», Αυστρία, 1965
- «Το φερετρόσπιτο/ Rakvickarna/ Punch and judy», Τσεχοσλοβακία, 1966
- «Και τα λοιπά, και τα λοιπά/ Et cetera», Τσεχοσλοβακία, 1966
- «Φυσική ιστορία (Σουίτα)/ Historia naturae (Suita)», Τσεχοσλοβακία, 1967
- «Ο κήπος/ Zahrada/ The garden», Τσεχοσλοβακία, 1968
- «Το διαμέρισμα/ Byt/ The flat», Τσεχοσλοβακία, 1968
- «Μία ήσυχη εβδομάδα στο σπίτι/ Tichy tyden v dome/ A quiet week in the house», Τσεχοσλοβακία, 1969
- «Το οστεοφυλάκιο/ Kostnice/ The ossuary», Τσεχοσλοβακία, 1970
- «Δον Ζουάν/ Don Sajn/ Don Juan», Τσεχοσλοβακία, 1970
- «Jabberwocky/ Zvahlav aneb staticky slameneho huberta», Τσεχοσλοβακία, 1971
- «Το ημερολόγιο του Λεονάρδο/ Leonarduv denik/ Leonardo’s diary», Τσεχοσλοβακία, Ιταλία, 1972
- «Το κάστρο του Οτραντο/ Otrantsky samek/ The castle of Otrando», Τσεχοσλοβακία, 1979
- «Η πτώση του οίκου των Όσερ/ Zanik domu Usheru/ The fall of the Usher’s house», Τσεχοσλοβακία, 1980
- «Διαστάσεις διαλόγου/ Moznosti dialogu/ Dimensions of dialogue», Τσεχοσλοβακία, 1982
- «Κάτω στο κελάρι/ Do pivnice/ Do sklepa/ Down to the cellar», Τσεχοσλοβακία, 1982
«Το πηγάδι, το εκκρεμές και η ελπίδα/ Kyvadlo, jama a nadeje/The pendulum, the pit and hope», Τσεχοσλοβακία, 1983
- «Ανδρικά παιχνίδια/ Muzne hry/ Virile games», Τσεχοσλοβακία, 1988
- «Another kind of love», Αγγλία, Γερμανία, 1988
- «Έρωτας κρεάτων/ Zamilovane maso/ Meat love», Ηνωμένες Πολιτείες, Αγγλία, Γερμανία, 1989
- «Σκοτάδι- φως- σκοτάδι/ Tma- svetlo- tma/ Darkness- light- darkness», Τσεχοσλοβακία, 1989
- «Flora», Ηνωμένες Πολιτείες, 1989
- «Ο θάνατος του σταλινισμού στη Βοημία/ Konec stalinismu v Cechach/ The death of stalinism in Bohemia», Αγγλία, Γερμανία, Τσεχοσλοβακία, 1990
- «Τροφή/ Jidlo/ Food», Τσεχοσλοβακία, Αγγλία, 1992
«Πικ νικ με τον Βάισμαν/ Picknick mit Weissmann», Αυστρία, 1968

Το πρόγραμμα Προβολών
Πέμπτη 7/12:
- 18.30 Ο Μικρός Ότικ (127’)
- 20.45 Αλίκη (84’)
Παρασκευή 8/12:
- 18.30 Γιαν Σβανκμάγιερ Μικρού Μήκους Α’ (91’)
- 20.30 Φάουστ (95’)
Σάββατο 9/12:
- 18.30 Γιαν Σβανκμάγιερ Μικρού Μήκους Β’ (94’)
- 20.30 Τρέλα (121’)
Κυριακή 10/12:
- 18.30 Γιαν Σβανκμάγιερ Μικρού Μήκους Γ’ (100’)
- 20.30 Συνωμότες της Ηδονής (85’)
Δευτέρα 11/12:
- 18.30 Ο Μικρός Ότικ (127’) (Ε)
- 20.45 Φάουστ  (95’)(Ε)
Τρίτη 12/12
- 18.30 Τρέλα (121’) (Ε)
- 20.45 Αλίκη  (84’) (Ε)
{mosimage}

Ο ίδιος ο Jan Svankmajer έχει δηλώσει:
«Ο σουρεαλισμός περιτριγυρίζεται από παρεξήγηση. Ο κόσμος ακόμα τον εξετάζει μέσα από συγκεκριμένα έργα, όπως εκείνα του Ντὰ»ί για παράδειγμα, και τον αντὶ¼ετωπίζει επιφανειακά όσον αφορά στην αισθητική του. Αλλά δεν υπάρχει σουρεαλιστική αισθητική. Πρόκειται για μια ψυχολογία, για μια θεώρηση του κόσμου, η οποία θέτει εκ νέου ερωτήσεις για την ελευθερία, τον ερωτισμό, το υποσυνείδητο και η οποία έλκει συγκεκριμένους ανατρεπτικούς ανθρώπους. Προσφέρει μια εναλλακτική πρόταση στην ιδεολογία που προωθούν οι περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες και είναι μια μεγάλη περιπέτεια. Έχει προσπαθήσει να φέρει ξανά την τέχνη, η οποία έχει εξελιχθεί σε απεικονιστική, αισθητική, εμπορική, στο επίπεδο της μαγικής ιεροτελεστίας. Και γι’ αυτό με θεωρώ σουρεαλιστή. Αν η τέχνη έχει κάποιον σκοπό, αυτός είναι να απελευθερώνει... τόσο τον καλλιτέχνη όσο και τον θεατή. Αν δεν απελευθερώνει, είναι ένα καταναλωτικό αγαθό, ένα αισθητικό παιχνίδι».

«Η καταπίεση δεν είναι μια εφεύρεση των απολυταρχικών καθεστώτων. Είναι ο φόρος που πληρώνει το ανθρώπινο γένος για τον πολιτισμό».