Τον Ευδόκιμο Τσολακίδη, οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε μέσα από τη θεατρική εκπαίδευση, με αφορμή το Θέατρο των Αλλαγών, αλλά και ως συγγραφέα του βιβλίου ''Η υποκριτική άνευ διδασκάλου''. Η πορεία του σε σχέση με το θέατρο είναι πολύ σημαντική και η θέση του απέναντι στη θεατρική παιδεία, άνοιξε το δρόμο για μία νέα προσέγγιση στις σπουδές υποκριτικής.
Η δουλειά του είναι αξιοθαύμαστη και καθώς η κουβέντα μας έγινε εφ’ όλης της ύλης και υπήρξε η αφορμή να γνωρίσω σφαιρικά τις δραστηριότητές του, δράττομαι της ευκαιρίας να τον παρουσιάσω όσο πιο αναλυτικά μπορώ.

Ο Ευδόκιμος Τσολακίδης γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη.
Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης και εκεί εισχώρησε για πρώτη φορά σε κάποιες θεατρικές ομάδες .
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, σπούδασε και αποφοίτησε με άριστα από τη Δραματική Σχολή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Με την κτήση του πτυχίου, επέστρεψε στη Ρώμη και δούλεψε με ομάδες σε παραστάσεις σε όλη την Ιταλία. Ταυτόχρονα έκανε τηλεόραση και κινηματογράφο. Επέστρεψε στην Αθήνα και δούλεψε στο θέατρο και στην τηλεόραση ως ηθοποιός. Στη συνέχεια σπούδασε υποκριτική και σκηνοθεσία στο HB Studio και στο Actors Studio στη Νέα Υόρκη, με υποτροφία του αμερικανικού κράτους (Fulbright Foundation )

Επιστρέφοντας συμμετείχε ως ηθοποιός σε πολλούς θιάσους, μεταξύ των οποίων το ΚΘΒΕ, το Εθνικό Θέατρο, το Αμφιθέατρο Σπύρου Ευαγγελάτου, τα ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης και Κομοτηνής, τους θιάσους Καρέζης-Καζάκου, Αλίκης Βουγιουκλάκη, Γιώργου Κιμούλη. Πήρε μέρος σε κινηματογραφικές και τηλεοπτικές παραγωγές. Σκηνοθέτησε παραστάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ίδρυσε το ''Θέατρο των Αλλαγών'' όπου έχει την διεύθυνση λειτουργίας, σκηνοθετεί παραστάσεις και διδάσκει. Παράλληλα διδάσκει συστηματικά στη Ρώμη (International Acting School, Cinecitta), στο Λονδίνο (Caravanserai Productions), στη Στοκχόλμη (Kulturama).

Έχει παρουσιάσει δουλειά του σε Διεθνή Φεστιβάλ Θεάτρου ( Ρουμανία, ΙΡΑΝ, Ελβετία και Μεξικό ) Έχει διδάξει στα τμήματα Θεάτρου των Πανεπιστημίων: Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, Τεχεράνης στο ΙΡΑΝ, CIUDAD DEL CARMEN στο Μεξικό.
Ήταν πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου στο Αγαδίρ (Μαρόκο 2007).
Από το 2005 διοργανώνει κάθε χρόνο το ''In.F.o.Ma.T.'' ( International Festival of Making Theater) με συμμετοχές από διάφορα μέρη του κόσμου.

Έχουν εκδοθεί δύο βιβλία του: ''Η Υποκριτική άνευ Διδασκάλου'' εκδόσεις ΚΟΑΝ και τα θεατρικά έργα ''Αθήνα - Μόσχα'' και ''Τίποτα'' εκδόσεις ΔΩΔΩΝΗ. Τα θεατρικά του έργα έχουν μεταφραστεί στα Ιρανικά από την Sakineh Arabnejad και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Afraz. http://www.afrazbook.com


Μιλήστε μου λίγο για τις σημαντικές στιγμές που σημασιοδοτούν την πορεία σας.

Η υποτροφία Fulbright Foundation υπήρξε η αφορμή για πολλές αλλαγές στην πορεία μου. Βρέθηκα στην Αμερική και αυτό πραγματικά μου άλλαξε όλη μου τη ζωή, με την έννοια ότι τότε πήρα στα σοβαρά τον εαυτό μου. Μέχρι τότε ήμουν ένας καλλιτέχνης λίγο στον αέρα… Εκεί, είδα ότι τα πράγματα είναι πολύ συγκεκριμένα και είναι ωραίο να είναι συγκεκριμένα. Για πρώτη φορά στη ζωή μου βρέθηκα με ένα μπλοκ και ένα στυλό και κράταγα συνέχεια σημειώσεις. Αυτό ήταν ένα δείγμα ότι εκεί γινόταν κάτι ενδιαφέρον και σοβαρό. Όταν γύρισα στην Ελλάδα, συνέχισα να δουλεύω ως ηθοποιός και έκανα για πρώτη φορά μάθημα στο θεατρικό εργαστήρι, που είχε κάνει τότε, ο Κώστας Καζάκος. Και αυτό μου άλλαξε τη ζωή, γιατί πρώτη φορά βρέθηκα να διδάσκω και είδα ότι τελικά αυτό είναι που μου αρέσει να κάνω περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Έτσι πέρασα ένα δύο χρόνια από κάποιες σχολές, εδώ στην Αθήνα και τελικά αποφάσισα να κάνω το Θέατρο των Αλλαγών στο οποίο δόθηκα εκατό τοις εκατό.

Δε σας λείπει το θέατρο; Η ιδιότητα του ηθοποιού;

Όχι, όχι καθόλου. Είμαι πολύ εγωιστής και μου αρέσει να είμαι ο αρχηγός, (γελάει) ο επικεφαλής σε αυτό που κάνω. Η διδασκαλία ή η σκηνοθεσία μου ταιριάζουν περισσότερο από το να παίζω.


Θεατρική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Πώς τα βλέπετε τα πράγματα;

Πιστεύω ότι τώρα η θεατρική εκπαίδευση είναι σε πάρα πολύ καλό επίπεδο, τόσο καλό που εάν δεν υπήρχε το εμπόδιο της γλώσσας, θα μπορούσαμε να φιλοξενούμε ξένους σπουδαστές. Τα ελληνικά είναι το μόνο πρόβλημα, για να περάσουμε σε αυτό το επόμενο βήμα.

Η έλλειψη κάποιας μεθόδου, δε δημιουργεί πρόβλημα;

Δεν υπάρχει έλλειψη μεθόδου, τουλάχιστον στο Θέατρο των Αλλαγών, χρησιμοποιούμε διάφορες μεθόδους,  υπάρχει μια πολυμορφία. και ο καθένας είναι ελεύθερος να διαλέξει τη μέθοδο που του ταιριάζει. Γι αυτό σας λέω ότι τώρα η θεατρική εκπαίδευση είναι σε καλό επίπεδο. Παλαιότερα, όταν εγώ σπούδαζα ηθοποιός, οι δάσκαλοί μας ήταν λίγο πολύ “εμπειρικοί”, αλλά τώρα νομίζω ότι δεν έχει πια τίποτα να ζηλέψει η εκπαίδευση στην Ελλάδα, από άλλες χώρες. Δε μιλάω μόνο για το Θέατρο των Αλλαγών, αλλά γενικότερα… Από το Θέατρο των Αλλαγών ξεκίνησε αυτή η τάση βελτίωσης, αλλά απλώθηκε στο χώρο της θεατρικής εκπαίδευσης. Μπορείς πια να βρεις πολύ σημαντικά σεμινάρια και μαθήματα στη χώρα μας.

Θέατρο των Αλλαγών λοιπόν και αλλαγές στη θεατρική εκπαίδευση: Ας τις ορίσουμε αυτές τις αλλαγές, τις καινούριες προτάσεις που έχουν γίνει και που ασφαλώς αξίζει να σημειωθούν.

Το κυριότερο που έχει γίνει, είναι ότι για πρώτη φορά στην Ελλάδα, οργανώνεται με συστηματική μορφή το πρόγραμμα σπουδών, ακολουθώντας συγκεκριμένες μεθόδους. Μέχρι την εμφάνισή του Θεάτρου των Αλλαγών, γνωρίζαμε κάπως αόριστα και κομπογιαννίτικα τη μέθοδο Stanislavsky. Αυτή τη στιγμή, στη σχολή διδάσκεται εκτός από Stanislavsky, Stanford Meisner, David Mamet, Uta Hagen, Susan Batson. (Η τελευταία είναι μία καινούρια μέθοδος που στην Αμερική κάνει θραύση).

Πώς εξελίχθηκε το Θέατρο των Αλλαγών στο χρόνο; Από τον αρχικό σχεδιασμό του μέχρι σήμερα.

Το Θέατρο των Αλλαγών λειτουργεί εδώ και δέκα χρόνια. Έχει πια γίνει κατεστημένο αν και ξεκίνησε ως outsider. Όταν είχα πάει με υποτροφία στη Αμερική, σπούδασα στο HB Studio της Uta Hagen. Το θέατρο των Αλλαγών είναι κατά ενενήντα τοις εκατό, βασισμένο στο τρόπο λειτουργίας εκείνης της σχολής. Η βάση και η ιδιομορφία της, ήταν ότι ο σπουδαστής μπορούσε να διαλέξει το δάσκαλο με τον οποίο θα σπουδάσει θέατρο. Αυτό, αν και για την τότε ελληνική πραγματικότητα ήταν πολύ μπροστά, το πέρασα στη σχολή. Είναι πολύ σημαντικό να επιλέγει ο σπουδαστής το δάσκαλό του. Μ’ αυτό τον τρόπο επεμβαίνεις στο στοιχείο της προσωπικότητας του ηθοποιού. Ο ηθοποιός με το που έρχεται στη σχολή, με το καλημέρα, αντιλαμβάνεται ότι ο τρόπος με τον οποίο θα κάνει θέατρο, είναι ένα θέμα που πρέπει να το πάρει αμέσως πάνω του. Δεν είναι κάτι που μετατίθεται, ως ευθύνη, στο δάσκαλό του. Ο ίδιος ο σπουδαστής πρέπει να αναγνωρίσει τι θέλει και με ποιον τρόπο θα προσεγγίσει το ιδανικό για εκείνον. Εγώ ποτέ δεν κατευθύνω σπουδαστές στην επιλογή μαθημάτων. Είναι εκείνοι που πρέπει να αποφασίσουν. Η λογική είναι να δοκιμάσεις μόνος σου και να βρεις αυτό που σου ταιριάζει. Αυτό λοιπόν το concept όχι μόνο πάει καλά… Φέτος ξεπεράσαμε τους 1000 σπουδαστές… Είναι πολύ μεγάλος αριθμός αν σκεφτείτε ότι το Θέατρο των Αλλαγών είναι απλώς ένα θεατρικό εργαστήρι, δεν είναι ούτε ακαδημία, ούτε πανεπιστήμιο.

Πώς κρίνετε το γεγονός ότι όλο και περισσότερα παιδιά θέλουν να ασχοληθούν με το θέατρο;

Ε, ήταν μοιραίο. Έπρεπε να γίνει, καθώς ακολουθούμε κάπως τις χώρες της Δύσης. Θυμάμαι ότι όταν εγώ είχα πάει στην Αμερική, τη δεκαετία του 90, μου είχε κάνει πολύ εντύπωση ότι στη Νέα Υόρκη, δεν υπήρχε ταξιτζής, σερβιτόρος ή μπαρμαν, που να μη μου πει πάνω στην κουβέντα ότι κάπου, κάποτε, έπαιξε ή παρακολούθησε σεμινάρια. Τώρα πια και στην Αθήνα, κάθε πολυκατοικία έχει σίγουρα και έναν ηθοποιό. Είναι γοητευτικός χώρος, είναι λίγο τζόκερ, με την έννοια ότι μπορεί να χτυπήσει ένα τηλέφωνο, μπορεί και όχι, μπορεί να περπατάς στο δρόμο και να σου πουν έλα να παίξεις... Όλο αυτό πάντα δημιουργεί μία ελπίδα, μια προσδοκία για τη διασημότητα, την ευημερία κλπ. Έχει όλα αυτά τα στοιχεία που προσελκύουν τους νέους ανθρώπους. Βέβαια όταν κάποιος ξεκινάει με αφορμή τη φήμη και το χρήμα, πολύ γρήγορα απογοητεύεται από την σκληρή πραγματικότητα (ανεργία, κακές αμοιβές…) Μετά, το μόνο που τον κρατάει είναι η διαδικασία εμβάθυνσης στο θέατρο, η ανακάλυψη των ρόλων, η ουσία αυτής της δουλειάς. Αυτό γίνεται οδηγός του και αντιλαμβάνεται ότι για κάποιο λόγο είναι ταγμένος στο θέατρο. Υπάρχει ασφαλώς και ένα μεγάλο ποσοστό που παραιτείται όταν αντιλαμβάνεται τη σκληρή πραγματικότητα.

Δεν υπάρχει στο Θέατρο των Αλλαγών η διαδικασία επιλογής των σπουδαστών, όπως συμβαίνει στις δραματικές σχολές, υπάρχει όμως κάποιος τρόπος φιλτραρίσματος, των σπουδαστών, κάποιος τρόπος αξιολόγησης;

Αρχικά, η μόνη προϋπόθεση για να εγγραφεί κάποιος στο Θέατρο των Αλλαγών, είναι να βρίσκεται κανείς σε ηλικία δεκαοκτώ συν. Νομίζω ότι αυτό είναι το σωστό, γιατί δίνουμε σε όλους την ευκαιρία να δοκιμαστούν στο θέατρο και να το ανακαλύψουν, με τον τρόπο που επιθυμούν. Αν όμως θελήσει κάποιος να πάρει το χαρτί του Θεάτρου των Αλλαγών, να πει ότι έχει τελειώσει, είναι πολύ σκληρά τα πράγματα και έτσι θέλω να είναι. Θέλω όταν κάποιος πηγαίνει σε μία δουλειά ως τελειόφοιτος του Θεάτρου των Αλλαγών, να μη χρειάζεται να κάνει ούτε οντισιόν, ούτε τίποτα, να του ανοίγουν την πόρτα κατευθείαν. 

Παρακολουθείτε πολλά σεμινάρια και κάνετε σεμινάρια στο εξωτερικό, Βλέποντας τους σπουδαστές σας, τους νέους ηθοποιούς που ασχολούνται με το θέατρο στη χώρα μας, σε τι νομίζετε ότι διαφέρουν από τους αντίστοιχους σπουδαστές που συναντάτε στο εξωτερικό; Υπάρχουν στοιχεία που μας διαφοροποιούν; Όχι απαραίτητα αρνητικά στοιχεία και θετικά, κυρίως θετικά.

Διαφορές διαπιστώνω και στο εξωτερικό, αλλά και εδώ, τον Ιούλιο, με την ευκαιρία του Διεθνούς Φεστιβάλ που οργανώνουμε. Έρχονται από όλα τα μέρη του κόσμου, σημαντικοί άνθρωποι του θεάτρου –ηθοποιοί, σκηνοθέτες, χορογράφοι- και δείχνουν τη μέθοδο της δουλειάς τους. Κάτι που διαφοροποιεί τους Έλληνες, οπωσδήποτε είναι η έλλειψη πειθαρχίας. Ως ένα βαθμό ασφαλώς, γιατί νομίζω ότι στον τομέα της πειθαρχίας είμαστε κάπου στη μέση. Μιλάω για έλλειψη πειθαρχίας, για παράδειγμα, σε σχέση με τη Σουηδία. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι το αποτέλεσμα των Σουηδών είναι καλύτερο. Υπάρχουν άλλα χαρακτηριστικά σε εμάς: υπάρχει ενθουσιασμός, αυθορμητισμός. Αυτό που χρειάζονται σίγουρα οι Έλληνες σπουδαστές και ηθοποιοί, είναι μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση ως άτομα και κατά συνέπεια ως ηθοποιοί. Αυτό είναι κάτι που λείπει γενικότερα από τη χώρα μας. 

Το “πολεμάτε” όμως στο Θέατρο των Αλλαγών και με συγκεκριμένο μάθημα.

Βεβαίως, αλλά το καλλιεργούμε πέρα από το συγκεκριμένο μάθημα, γενικότερα σαν σύστημα. Γενικά, όταν μπαίνει κάποιος εδώ μέσα, αντιλαμβάνεται ότι ο ίδιος πρέπει να εκτιμήσει διαφορετικά τον εαυτό του, εάν θέλει να υπάρξει στο χώρο. Αυτό λείπει από την Ελλάδα. Θα μας έκανε πολύ καλό να αποβάλλουμε αυτή την διαρκή γκρίνια και να δούμε ότι τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα.

Μιλήσαμε για τη διαφοροποίηση, για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των Ελλήνων σπουδαστών και τώρα θα ήθελα να στέψουμε την κουβέντα προς τη διαφοροποίηση μεταξύ των Ελλήνων δασκάλων και των δασκάλων του εξωτερικού, εάν αυτή υπάρχει. 

Να ξεχωρίσουμε ότι πάντα όταν μιλάμε για εξωτερικό μιλάμε για την προηγμένη Δύση, γιατί εξωτερικό είναι και η Τεχεράνη που ήμουν δύο φορές για σεμινάρια.

Ναι, αλλά και αυτό έχει ενδιαφέρον, ας μη μιλήσουμε λοιπόν μόνο για την προηγμένη Δύση, αφού οι δικές σας αναφορές είναι περισσότερες.

Απ’ αυτή την άποψη μου αρέσει που η Ελλάδα και σε σχέση με το θέατρο, άλλα και γενικότερα, βρίσκεται κάπου στη μέση. Δηλαδή, δεν είμαστε ρομπότ σαν κάποιες βόρειες χώρες –δε θα μου άρεσε καθόλου να ζω έτσι- αλλά δεν είμαστε και τριτοκοσμικοί. Τριτοκοσμικοί, μεταφορικά έτσι; Με την έννοια της ανάπτυξης χρησιμοποιώ τη λέξη. Δεν μπορεί να πει κανείς ότι το Ιράν ή ότι το Μαρόκο ή ότι η Αίγυπτος είναι τριτοκοσμικές χώρες! Έχουμε όμως μεγάλες διαφορές. Ας πούμε, στην Αφρική, τα πράγματα είναι σε πολύ primitive επίπεδο. Δεν μπορεί να πει κανείς ότι βρίσκει κάτι ενδιαφέρον σε σχέση με την έννοια του σύγχρονου θεάτρου.
Μου έχει κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση πόσο μπροστά είναι στο Ιράν το θέατρο. Ήξερα για το ιρανικό σινεμά, όπως το ξέρουμε όλοι, αλλά σε σχέση με το θέατρο δεν ήξερα τι συμβαίνει και μου άρεσε πάρα πολύ αυτό που συνάντησα.

Το θέατρό τους έχει την ίδια απλότητα και το ίδιο βάθος όπως αντίστοιχα και το ιρανικό σινεμά;

Ναι, ακριβώς. Ακριβώς όπως το είπατε, έχει απίστευτη απλότητα και βάθος. Είναι υψηλής αισθητικής! Ενώ στις άλλες χώρες το θέατρο είναι λίγο γραφικό, λίγο φολκλόρ, στο Ιράν έχουν ένα εκπληκτικό επίπεδο αισθητικής και θεατρικής αντίληψης. Εντυπωσιάστηκα αφάνταστα! Θέατρο απλό και σε βάθος, όπως το είπατε.

Τι θεωρείτε αναγκαίο στο πλαίσιο της θεατρικής καλλιέργειας ενός σπουδαστή; Τονίζω το καλλιέργειας και το διαφοροποιώ από την εκπαίδευση.

Εγώ σπούδαζα στην αρχή γιατρός και τα παράτησα γιατί δεν άντεχα να κλειστώ σε ένα δωμάτιο, να διαβάζω, κάτι που για μένα δεν είχε καμία σχέση με τη ζωή. Το θέατρο έχει εκατό τοις εκατό σχέση, με ότι κάνει κανείς στη ζωή του. Όσον αφορά την καλλιέργεια δηλαδή, ένας ηθοποιός πρέπει όπου βρίσκεται, να έχει τις κεραίες του σε alarm, πρέπει να παρατηρεί, να ξεσηκώνει συμπεριφορές, κινήσεις, τρόπους ομιλίας. Σαφώς πρέπει να επικεντρώνεται και στις άλλες τέχνες. Δεν μπορεί ένας ηθοποιός σήμερα να μη βλέπει σινεμά, δε μπορεί να μη βλέπει θέατρο, δε μπορεί να μην πηγαίνει σε κονσέρτα, δε μπορεί να μην παρακολουθεί τα εικαστικά ρεύματα. Αυτά είναι τα απαραίτητα. Το θέατρο είναι μία ζωντανή τέχνη, έμεινες πίσω χωρίς να το πάρεις χαμπάρι, αν πεις ότι κατάλαβες τι γίνεται και ότι έχεις κατακτήσει την εμπειρία ή τη γνώση... Η τέχνη εξελίσσεται με έναν τρόπο ραγδαίο, όπως η εποχή. Δεν μπορείς να αγνοήσεις τα ρεύματα, την τεχνολογία, την εξέλιξη… Αυτά έχουν άμεσο αντίχτυπο στο θέατρο. Επηρεάζουν από χρόνο σε χρόνο το πώς παίζεις, το πώς σκηνοθετείς, το πώς υπάρχεις γενικότερα…


Μέσα από όλα αυτά που μπορείτε να διακρίνετε στις τάξεις σας ανά τον κόσμο, αν υπάρχει ένας γενικός παρονομαστής που  συνδέει τη θεατρική πράξη (θεωρητικός ή όχι)

Δεν υπάρχει ένας γενικός παρονομαστής όσον αφορά του ύφος ή τα ρεύματα που κυριαρχούν. Θα έλεγα ότι η Ευρώπη διαφέρει πολύ από την Αμερική, την Ασία και την Αφρική. Αισθάνομαι ότι πραγματικά είναι πιο μπροστά η Ευρώπη. Αυτή τη στιγμή ακολουθούν όλοι οι άλλοι, αυτά που γίνονται στο Βερολίνο.

Δε λειτουργεί όμως και η Ευρώπη λίγο αθροιστικά, σε σχέση με τα ρεύματα και τις εικόνες που γνωρίζει και επεξεργάζεται; Η Ασία έχει κάτι πρωτογενές και το αναπτύσσει, η Αμερική το ίδιο, ενώ η Ευρώπη παρακολουθώντας και αναλύοντας όλα αυτά τα στοιχεία των άλλων πολιτισμών, συν το δικό της πρωτογενές υλικό, δημιουργεί ένα κράμα τέχνης.

Μου αρέσει ακριβώς αυτή η πολυπολιτισμικότητα που υπάρχει στην Ευρώπη, η οποία μοιραία επηρεάζει τις τέχνες και σαφώς το θέατρο στο οποίο εστιάζουμε. Μαζεύονται όλοι αυτοί οι άνθρωποι από διαφορετικές χώρες και κατευθύνονται προς το θέατρο. Αυτό βεβαίως συμβαίνει και στην Αμερική αλλά με διαφορετικό τρόπο, γιατί στην Ευρώπη το πρωτογενές στοιχείο που υπάρχει, είναι τόσο ισχυρό, που ό,τι και να έρθει, το αφομοιώνει, παίρνοντας τα καλά του στοιχεία. Η Αμερική δεν είχε αυτό το πρωτογενές στοιχείο, γι αυτό νομίζω ότι η προσέγγισή τους, σε σχέση με την τέχνη του θεάτρου, έχει μία επιφανειακότητα ακόμη, που δεν μπορεί να συγκριθεί με την αντίστοιχη ευρωπαϊκή προσέγγιση.

Ανάμεσα στους συνεργάτες σας στο θέατρο των αλλαγών συγκαταλέγονται και κάποιοι από τους πιο αξιόλογους ανθρώπους του θεάτρου.Οι νέοι πώς ανταποκρίνονται σε ένα χώρο που τους δίνει τη δυνατότητα να διδαχθούν και να εκφραστούν δίπλα σε αυτούς τους ανθρώπους και πώς αποφεύγετε την ψευτοοικειότητα που δημιουργούν οι Έλληνες, την τάση να περνούν από τον πληθυντικό στον ενικό, παρακάμπτοντας κάποια στεγανά που διασφαλίζουν την ευγένεια, σε σχέσεις που είναι εν εξελίξει. Ως δάσκαλος τη θεωρείτε απαραίτητη αυτή την παράκαμψη γι αυτό που ονομάζουμε “άνοιγμα” στο θέατρο; Πώς την αντιμετωπίζετε;

Θα επιστρέψω σ’ αυτό που έλεγα για την ωριμότητα και την αυτοεκτίμηση που πρέπει να διαθέτει κανείς. Εμένα μου αρέσει πάρα πολύ ο ενικός και η οικειότητα, χωρίς να χάνει τη σοβαρότητά της, η δουλειά μας εξαιτίας τους. Μπορώ σε προσωπικό επίπεδο να πω ότι αυτό καταφέρνω να το ελέγξω. Ένα χαλαρό κλίμα είναι αναγκαίο για το θέατρο, κυρίως όταν βρίσκεσαι δίπλα σε μεγάλους δασκάλους που θαυμάζεις, ώστε να μπορέσεις να λειτουργήσεις και να ανοίξεις πλάι τους, αντί να εγκλωβιστείς από το μέγεθός τους. Μόνο για τον εαυτό μου όμως μπορώ να μιλήσω, για το δικό μου μάθημα, ως προς το πώς λειτουργώ. Παρακολουθώ στις τάξεις τις συμπεριφορές που μπορεί να είναι αναβλητικές ή δυσάρεστες και τις ελέγχω μέσα από τη δουλειά, όχι με απαγορευτικό τρόπο, με ευχάριστο, επικοινωνιακό. Δεν υπάρχει η αίσθηση ότι σαν παρέα κάνουμε πλάκα, γιατί σε ένα χώρο τέχνης θα μπορούσε εύκολα αυτό να παρεξηγηθεί. Το φλου αρτιστίκ στυλ, το “έχουμε ταλέντο”, νομίζω ανήκει σε άλλες εποχές… Εμείς επικεντρώνουμε στη δουλειά, στην ουσία και αυτό δημιουργεί γερές σχέσεις. Αυτή η δουλειά θέλει καλλιέργεια, προσήλωση, προσοχή, δεν επιτρέπει τέτοιες συμπεριφορές. Ξέρετε το ταλέντο είναι πολύ επικίνδυνη λέξη. Αυτό που μετράει στο χώρο μας είναι η κοινή λογική και η θέληση. Με αυτά τα δύο, δεν υπάρχει περίπτωση να ξεφύγεις.


Πώς βλέπετε τα θεατρικά πράγματα στη χώρα μας; Θεωρείτε ελπιδοφόρο το γεγονός ότι η Αθήνα είναι από τις πρωτεύουσες που έχει τα περισσότερα θέατρα;

Ασφαλώς είναι όχι μόνο ελπιδοφόρο αλλά πραγματικά ουσιαστικό ότι υπάρχουν και λειτουργούν τόσα θέατρα. Η Αθήνα δε, τα τελευταία χρόνια είναι σε πάρα πολύ καλό επίπεδο και από άποψη ποιότητας, όχι μόνο ποσότητας. Πιστεύω ότι σε κάθε σαιζόν, υπάρχουν τουλάχιστον δέκα παραστάσεις υψηλού επιπέδου, που θα μπορούσαν να βραβευτούν παγκοσμίως στα καλύτερα φεστιβάλ του κόσμου. Υπάρχουν ασφαλώς άλλες διακόσιες μέτριες παραστάσεις και άλλες εκατό κακές, αλλά υπάρχουν δέκα σκηνοθέτες αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, που θα μπορούσαν να σκηνοθετούν σε όλα τα θέατρα του κόσμου. Υπάρχουν δέκα κορυφαίοι ηθοποιοί… Και αυτό για μία χώρα τόσο μικρή είναι κατόρθωμα! Μου αρέσει που κάθε υπόγειο, κάθε γκαράζ,  γίνεται θέατρο, κάθε χώρος γίνεται εργαστήρι… Υπάρχει μία έξαρση θεατρική.

Θέλετε να μου αναφέρετε κάποιους από τους ανθρώπους του θεάτρου που ξεχωρίζετε; Κάποιους από αυτούς τους δέκα…

Βεβαίως: Λιβαθινός, Μαυρίκιος, Μοσχόπουλος, Χουβαρδάς, Αρβανιτάκης, Βογιατζής… Υπάρχουν και νέοι άνθρωποι που κάνουν εξαιρετικές δουλειές, όπως ο Μαυρογεωργίου, ο Κακάλας… Υπάρχουν τόσο σημαντικοί δημιουργοί και τόσο ωραίες δουλειές!

Θεατρικές ομάδες; Πιστεύετε ότι σ’ αυτές βρίσκεται το μέλλον του θεάτρου;

Κοιτάξτε, πραγματικά αισθάνομαι ότι το μέλλον του θεάτρου ανήκει στις ομάδες. Βγαίνουν διαρκώς από τις ομάδες και τους πειραματισμούς σπουδαία πράγματα. Παρακολουθώ συχνά τέτοιες δουλειές, στις οποίες εμπλέκονται και μαθητές μου και κάνουν πολύ ωραία πράγματα. Φέτος συνειδητοποίησα -και μάλιστα πολύ πρόσφατα- ότι το θέατρο, με την παραδοσιακή του μορφή, πεθαίνει. Βλέπω πόσο ενδιαφέρον προκαλούν αυτά που γίνονται στο BIOS, στο Nixon… Βλέπεις δηλαδή κάποιες εναλλακτικές σκηνές, με παραστάσεις όχι αμιγώς θεατρικές, πόσο επιτυχία έχουν και πόσο καλές είναι. Δεν ξέρω πια, πόσο εύκολα θα έβλεπε κανείς έναν Τσέχωφ, σε μία παράσταση με κοστούμια εποχής. Ευτυχώς έχουμε την τύχη, την ευλογία θα έλεγα, ο Λούκος να φέρνει στο Φεστιβάλ αριστουργήματα. Δεν μπορούμε πια να δούμε παραστάσεις συμβατικές, όπως πριν από χρόνια. Όλες αυτές οι δουλειές έχουν ανεβάσει πολύ και τον πήχη της εγχώριας παραγωγής και το κριτήριο των θεατών.

Μου είπατε ότι το θέατρο με την παραδοσιακή του μορφή πεθαίνει, με το θεατρικό κείμενο τι συμβαίνει; Υπάρχει ολόκληρος πόλεμος μεταξύ των θεωρητικών για το κείμενο.

Ναι πραγματικά υπάρχει ολόκληρος πόλεμος, αλλά ακόμα κι εγώ, που έχω γράψει δύο θεατρικά έργα, δεν ενοχλούμαι καθόλου αν “πειραχτεί”, αν αλλάξει το κείμενό μου, εάν αυτό είναι απαραίτητο και δημιουργικό. Σαν παράδειγμα θα σας πω ότι ένα έργο μου που ανέβηκε στην Τεχεράνη, έχει τρεις γυναικείους ρόλους. Έμαθα ότι πρόσθεσαν και έναν αντρικό ρόλο στην παράσταση. Πού τον βρήκαν αυτόν τον άντρα, δεν ξέρω, αλλά μου άρεσε πάρα πολύ η ιδέα. Πιστεύω ότι το θεατρικό έργο, δεν πρέπει να έχει σχέση με την παράσταση. Το θεατρικό έργο από μόνο του, είναι λογοτεχνία. Όταν αυτό το παίρνεις να το κάνεις παράσταση, στην πραγματικότητα λειτουργεί ως αφορμή για παράσταση. Το έργο από μόνο του δεν είναι θέατρο, με την έννοια της πράξης. Η πράξη ανήκει στο σκηνοθέτη και στους ηθοποιούς… Αυτοί είναι που αποφασίζουν για τον τρόπο που θα χειριστούν το κείμενο. Υπάρχει εξάλλου το παράδειγμα των θεατρικών συγγραφέων, που προσπάθησαν να σκηνοθετήσουν τα έργα τους και απέτυχαν, ενώ τα ίδια έργα, ανέβηκαν από σκηνοθέτες με εξαιρετική επιτυχία. Κάποτε μπορεί να ακουγόταν αιρετικό, αλλά πλέον όλοι έχουν αντιληφθεί ότι το έργο είναι αφορμή για παράσταση, δεν είναι η ίδια η παράσταση.

Να λοιπόν κάτι που δε γνώριζα: τη συγγραφική σας ιδιότητα, αυτή του θεατρικού συγγραφέα δηλαδή, γιατί το βιβλίο σας για την υποκριτική είναι ήδη γνωστό και διαδεδομένο στους κύκλους της θεατρικής εκπαίδευσης. Πώς προέκυψε η ανάγκη για τη συγγραφή θεατρικών έργων;

Λοιπόν θα σας πω ότι η μοναχική δουλειά του συγγραφέα, δε μου αρέσει καθόλου. Προτιμώ την ομαδική, πρακτική δουλειά. Το να γράφω μόνος μου σε ένα κομπιούτερ, δε μου πάει καθόλου, αλλά έχει προκύψει κατά παραγγελία και μέσα από δουλειά. Δηλαδή υπήρχε η αρχική ιδέα, βρεθήκαμε με μία ομάδα, κάναμε πρόβα με αυτοσχεδιασμούς, προέκυψε κάτι, κόψαμε, ράψαμε, πετάξαμε πολύ πράγμα και αυτό που κρατήσαμε άρχισε να γράφεται σε work in progress, δε γράφτηκε και ήρθε να φορεθεί πακέτο. Έτσι συνέβη και έτσι, θα μπορούσα να το επιχειρήσω ξανά, αλλά να κλειστώ μόνος μου να γράψω, μου φαίνεται αδιανόητο. Είναι πολύ μοναχικό. Ούτε συγγραφέας, ούτε ζωγράφος θα μπορούσα να είμαι. (γελάει)

Σχέδια λοιπόν: Τι σκέφτεστε να κάνετε το καλοκαίρι;

Συνεχίζονται τα ταξίδια μου. Μου αρέσει πολύ που μου δίνεται η ευκαιρία να ταξιδεύω διδάσκοντας. Αυτή την εβδομάδα θα πάω στη Ρώμη και αμέσως μετά στην Κωνσταντινούπολη. Το καλοκαίρι θα γράψω ένα βιβλίο, πρακτικό, όπως το “Η υποκριτική άνευ διδασκάλου”, αλλά με επίκεντρο τον αυτοσχεδιασμό. Έχουμε το Φεστιβάλ μας τον Ιούλιο. Φέτος θα γίνει το 5ο Διεθνές Φεστιβάλ. Έχουμε τα καλοκαιρινά σεμινάρια που ξεκινάνε τώρα και γενικώς θα βρίσκομαι εδώ και παντού. (γελάει)

Σας ευχαριστώ πολύ, εύχομαι να μη σας κούρασα.

Όχι ίσα- ίσα, ήταν πολύ ευχάριστη η κουβέντα μας.