Τα αγάλματα του Σταύρου Διακουμή ταξιδεύουν, με κλειστά μάτια, σε έναν μυστικό δικό τους κόσμο που αποπνέει ευαισθησία και ιδιαιτερότητα. Εύθραυστα, τραυματισμένα και συγκινητικά. «Κοιτάνε μέσα τους», λέει ο δημιουργός τους «αναστοχάζονται, ο στοχασμός τους έχει προηγηθεί». Τα πρόσωπα των αγαλμάτων του θυμίζουν το δικό του πρόσωπο. Θα έλεγε κανείς πως είναι πιστά αντίγραφα του, όμως μια δεύτερη ματιά αποκαλύπτει πως, απλώς, έχουν δανειστεί το δικό του πρόσωπο.

 Στην πραγματικότητα παίζουν ρόλους, γι’ αυτό και το πρόσωπο τους είναι ασπρισμένο, σαν να έχει πάνω του πούδρα. Είναι αγάλματα ηθοποιοί, ή, ακόμη καλύτερα, είναι πιθανές εκδοχές, ή ίσως μνήμες, της ύπαρξης του δημιουργού τους και, κατ’ επέκταση, των θεατών τους. Κατά τον αναστοχασμό τους, εκτελούν μια διαδρομή αυτογνωσίας και κατανόησης του κόσμου που τα περιβάλλει.

Οι εικόνες του περιβάλλοντος κόσμου τα χτυπάνε αναγκάζοντας τα να πάρουν περίεργες στάσεις προκειμένου να προστατευτούν, να αναδιπλωθούν ή να προσθέσουν ένα τρίτο πόδι στο σώμα τους για να ενισχύσουν τα δυο πόδια στην προσπάθεια τους να σταθούν. Είναι τόσες οι εξουσίες που ασκούνται πάνω τους: οι απαγορεύσεις, η βία, οι άμεσες και έμμεσες παραβιάσεις της επιθυμίας τους.

Τα κεφάλια των αγαλμάτων είναι σχεδόν παγιδευμένα πάνω σε σώματα που δεν είναι δικά τους. Άλλοτε φυτρώνουν κατευθείαν από τα πόδια, άλλοτε στηρίζονται στις παλάμες, άλλοτε είναι πολύ μικρά σε σχέση με το σώμα τους. Το σώμα εκφράζει πάντοτε τον αμυντικό μηχανισμό της οντότητας του αγάλματος. Κλειδώνεται, σφίγγει αναδομείται και αντιτίθεται στον έξω κόσμο. Το κεφάλι όμως πάντοτε έχει κλειστά τα μάτια σαν να αδιαφορεί παντελώς για τον έξω κόσμο και αυτό ακριβώς κάνει, συνεχίζει να ονειρεύεται, φορτώνοντας αποκλειστικά στο σώμα την ευθύνη της προφύλαξης του, δίχως να σπαταλά ούτε ένα ίχνος συνείδησης για το έξω.

Ο Σταύρος Διακουμής μας υποδέχεται στην έκθεση του έχοντας την ίδια λεπτότητα με τα αγάλματα στην έκφραση του. Δεν υπάρχει η αναμενόμενη καλλιτεχνική έπαρση στις κινήσεις του. Στο μέσα δωμάτιο εκτίθεται ένα άγαλμα, που, όπως πάντα, έχει δανειστεί το πρόσωπο του. Είναι ξαπλωμένο στο πάτωμα μέσα σε μια μεταλλική εγκατάσταση με διαγώνιες γραμμές που εντείνουν το αίσθημα της ανησυχίας. Τα χέρια του είναι δεμένα μέσα στον άσπρο χαρακτηριστικό μανδύα που φοράνε στους ψυχικά ασθενείς. «Τι είναι αυτό» τον ρωτάω «Εδώ με πιάσανε» σχολιάζει γελώντας.

Σταύρο πως ξεκίνησες να δουλεύεις πάνω σ’ αυτή την ιδέα;

Η πρωταρχική σύλληψη ξεκίνησε όταν ήμουν φοιτητής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Η διπλωματική μου ήταν ένα κολλάζ από επεξεργασμένες φωτογραφίες, σε φυσικό μέγεθος. Μετά προχώρησα σε καθαρά ψηφιακή επεξεργασία, χωρίς να τεμαχίζω τις εικόνες στην πραγματικότητα και αργότερα πέρασα στο χρώμα και σε εκτυπώσεις σε καμβά. Τα έργα αυτά κάποια στιγμή βγήκαν από τον δυσδιάστατο κόσμο τους και έγιναν γλυπτά. Το πρώτο γλυπτό έγινε το 1998. Ως φοιτητής, είχα παρακολουθήσει όλα τα εργαστήρια της καλών τεχνών: της γλυπτικής, του μετάλλου, του γύψου και της χαρακτικής, παρόλο που το αντικείμενο μου ήταν η ζωγραφική.

Με τι υλικά δουλεύεις;

Στην αρχή δούλεψα με γύψο. Αργότερα πέρασα σε πιο ελαφριά υλικά, πάνω στα οποία είχαμε πειραματιστεί παλαιότερα με φίλους και συμφοιτητές, όπως: πολυουρεθάνη, πολυεστέρα, χημικό γύψο και χρώματα με καταλύτες. Είναι υλικά της εποχής μας και για μένα δένουν καλύτερα με τη δουλειά μου και με το σύγχρονο άνθρωπο που απεικονίζει, ο οποίος τα συναντά συνέχεια στην καθημερινότητα του. Θα σου πω κάτι αστείο ίσως, δεν θα μπορούσε, νομίζω, αυτά τα αγάλματα να είναι από μάρμαρο ή από μολύβι ή από χαλκό και να απεικονίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Ωστόσο όλη η προετοιμασία και η τεχνική που ακολουθώ, το πρόπλασμα, τα καλούπια είναι σύμφωνα με τα στάδια της κλασικής γλυπτικής. Το αποτέλεσμα όμως διαφέρει και σε φόρμα και σε υλικά.

Κάποιοι βλέπουν στις γλυπτές μορφές που κατασκευάζεις το εύθραυστο υποκείμενο που στον σύγχρονο κόσμο θρυμματίζεται και ανασυντίθεται όπως μπορεί. Τι έχεις να πεις γι’ αυτό;

Στην καθημερινότητα δεχόμαστε συνεχώς, αλλά και προκαλούμε βία, ασυνείδητα ή συνειδητά. Από τα πιο απλά πράγματα, όπως το ότι κάποιος βάζει δυνατά τη μουσική ή κάνει θόρυβο με τα παπούτσια του ενοχλώντας τους από κάτω, μέχρι τα πιο μεγάλα σχήματα όπως η κοινωνία, το κράτος, η αστυνομία, η δικαιοσύνη, αυτό που ονομάζουμε σύστημα, η πίεση είναι διαρκώς αισθητή.  Είμαστε όμως τόσο εύθραυστοι που όλα αυτά μας κάνουν να χάνουμε, και εμείς και οι γύρω μας, κάτι και από την εικόνα μας και από τον εσωτερικό μας κόσμο. Εξάλλου το ίδιο το ανθρώπινο σώμα είναι εύθραυστο. Εύκολα πληγώνεται και είναι δίχως πανοπλία, δίχως τίποτα να το προστατέψει.

Τα γλυπτά σου είναι αυτοπροσωπογραφίες σου, κάποιες φορές υψηλής ακρίβειας. Πως προκύπτει αυτό;

Ήθελα να χρησιμοποιήσω τον εαυτό μου ως πρώτο αποδέκτη της κριτικής που απευθυνόταν σε διάφορα πράγματα που συνέβαιναν γύρω μου. Ήταν σαν να τσαλάκωνα τον εαυτό μου, έπαιζα και τους δύο ρόλους: και του κριτή και του κρινόμενου. Αργότερα αυτοί οι άνθρωποι -αγάλματα, που είχαν το πρόσωπο μου, άρχισαν να διαχωρίζονται από μένα να αποκτούν μια δική τους φυσική οντότητα και να εκπροσωπούν τον άνθρωπο του σήμερα.{mosimage}

Ταυτόχρονα χρησιμοποιώ το πρόσωπο μου ως βασικό εργαλείο στις περιγραφές μου. Για παράδειγμα με το γλυπτό μου που ονομάζεται «κριός», ένα γλυπτό που χτυπάει στον τοίχο με το κεφάλι του και τον ραγίζει, δείχνω ένα είδος δράσης και αντίδρασης. Πολλές φορές αντιδρούμε σε κάτι χωρίς να το πολυσκεφτούμε, έτσι όμως τίποτα δεν αλλάζει. Το σύστημα συνεχίζει να υπάρχει και να δικτυώνεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που το έκανε και πριν.
Από την άλλη, για όσους ανθρώπους νιώσουν πιο κοντά σε κάποια από τα αγάλματα το πρόσωπο μου λειτουργεί σαν καθρέφτης στη δική τους ευθραυστότητα.

Πως βιώνεις την τέχνη της γλυπτικής σήμερα ως δημιουργός;

Είναι μια μορφή έκφρασης. Είναι μια απαιτητική μορφή τέχνης. Έχει πολύ «κουζίνα». Προϋποτίθεται πάρα πολύ δουλειά πριν να υπάρξει αποτέλεσμα. Είναι πιο δύσκολο να κινηθούν τα γλυπτά και να ταξιδέψουν μέσα σε σπίτια. Παρόλα αυτά άνθρωποι που έχουν έργα μου τα έχουν εντάξει στο χώρο τους σαν να είναι μέλη του σπιτιού.

Ποια είναι η συγγένεια της γλυπτικής και της αρχιτεκτονικής;

Και οι δύο παράγουν φόρμες με τρισδιάστατη δομή. Μόνο που το ένα έχει και χρηστικότητα, ενώ το άλλο είναι αποκλειστικά πνευματική διεργασία.

Η φοίτηση σου στο μεταπτυχιακό τμήμα Ψηφιακές Μορφές Τέχνης της Καλών Τεχνών τι επίδραση είχε στη δουλειά σου;

Μπορεί να μην έχει περάσει ακόμη στην δουλειά μου αυτή η γνώση, ωστόσο παλαιότερα δεν μπορούσα να φανταστώ ούτε την επίδραση που θα μου ασκούσε η γλυπτική. Έτσι και τώρα, αναμένω ότι κάποια στιγμή, σίγουρα, ότι έχω μάθει θα βγει στην επιφάνεια με κάποια μορφή. Ωστόσο, το μεταπτυχιακό με έβαλε πάλι σε μια διαδικασία παραγωγής σκέψης, φόρμας και έργου. Με ενεργοποίησε και με έκανε και πιο άμεσο.

Ποιες είναι οι αντιδράσεις του κοινού στην δουλειά σου; Υπάρχουν αντιδράσεις που να σε έχουν ξαφνιάσει ή συγκινήσει;

Ναι. Και με έχουν ξαφνιάσει και πολλές φορές με έχουν συγκινήσει. Ένα παράδειγμα είναι ο μικρός Χριστόφορος, τριών ετών, που προσπαθούσε να καθίσει όπως το τρίποδο άγαλμα, αλλά έπεφτε και έλεγε «μα αυτό μπορεί να σταθεί, στέκεται καλύτερα».
Κάποια φορά ένας άνθρωπος, ενώ έβλεπε τα έργα μου στην βιτρίνα μιας γκαλερί, αποσπάστηκε τόσο ώστε έχασε την αίσθηση του πραγματικού χώρου.

Άλλο ένα είναι όταν μεταφέρω τα έργα και είναι τοποθετημένα στο πεζοδρόμιο. Τότε πολλοί σταματάτε και τα κοιτάζουν, κάποιοι ξαφνιάζονται, κάποιοι προσπαθούν να μην τα ακουμπήσουν. Θα μου άρεσε να εκθέτω στο δρόμο ή σε παλιά εργοστάσια.

Ποιες είναι κατά τη γνώμη σου οι αρετές που χρειάζεται να συγκεντρώνει ένας καλλιτέχνης σήμερα ώστε να παράγει καλλιτεχνικό έργο;

Η παρατήρηση η υπομονή το διάβασμα η σκέψη και η εμμονή. Σου είπα πολλά, αλλά ένας καλλιτέχνης πρέπει να ζει μέσα στο τώρα, μέσα στην κοινωνία, πρέπει να το βιώνει, να είναι μέσα για να έχει θέση και άποψη. Δεν μπορεί να είναι σε ένα βουνό και να στοχάζεται από κει, οπότε τα παραπάνω τον βοηθάνε και να συγκεντρωθεί και να κρίνει αυτά που βλέπει γύρω του.

Υπάρχει για σένα το ταλέντο ή φτάνει από μόνη της η δουλειά για να οδηγηθεί κανείς στο έργο;

Το ταλέντο είναι καλή αφετηρία από κει και πέρα δεν είναι τίποτα. Ακούμε συχνά τη φράση «μπράβο έχει ταλέντο». Πολλά ταλέντα, όμως, χάθηκαν είτε γιατί μείνανε ταλέντα, είτε γιατί δεν ανακάλυψαν ότι είχαν ταλέντο. Έρχομαι πάλι, λοιπόν, στην παραπάνω απάντηση: θέλει δουλειά, αναστοχασμό, συζήτηση, επικοινωνία. Μόνο το παρατηρώ δεν φτάνει. Ακόμη κι αν έχεις διαβάσει τα πάντα, πράγμα απίθανο, αν αυτή η γνώση δεν επικοινωνηθεί είναι στείρα, μπορεί και να μην σε οδηγήσει πουθενά. Μια μορφή επικοινωνίας είναι και η έκθεση των έργων.

Είναι εύκολο να είναι κανείς καλλιτέχνης σήμερα;

Στην εποχή μας το να κάνεις έργα είναι πολύ δύσκολο θέλει μεγάλη θυσία. Είναι πιο δύσκολη η διακίνηση των έργων και πρέπει να το πιστεύεις πολύ για να επιμένεις ξέροντας ότι ίσως να μην υπάρξει ανταπόδοση.{mosimage}

Τελικά το άγαλμα που το έχουν πιάσει και του έχουν φορέσει τον μανδύα τι εκφράζει;

Εκφράζει τους εγκλωβισμούς τις καθηλώσεις…

Όταν φτιάχνεις τα αγάλματα σου συντελούνται μέσα σου έντονες ψυχολογικές διεργασίες ή αυτές έχουν ολοκληρωθεί και μένει πια το πρακτικό μέρος της κατασκευής;

Το πρώτο ισχύει. Συντελούνται μέσα μου ζυμώσεις.

Σου γεννούν συναισθήματα τα αγάλματα σου όταν ολοκληρωθούν, σαν να είναι αληθινά πρόσωπα;

Ναι δυσκολεύομαι να τα αποχωριστώ αν και ξέρω ότι το έργο έχει τη δική του ζωή και πρέπει να αφεθεί στη διαδρομή του.

Αποχαιρετούμε τον Σταύρο Διακουμή και ταυτόχρονα γνέφουμε φιλικά στα αγάλματα που τον περιβάλλουν και που μας παρασέρνουν διεκδικώντας κι αυτά ένα χαμόγελο κι ένα γεια, λες και είναι ζωντανά.