Υπήρξε κάποτε μια εποχή που ο ελληνικός κινηματογράφος έπαψε να είναι "ελληνικός" με την έννοια της γραφικότητας, της φολκλόρ αναπαράστασης, του εύκολου μελοδράματος ή της απλοϊκής κωμωδίας. Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’60, στα θεμέλια ενός κράτους ταραγμένου, παραδομένου σε πολιτική ένταση και κοινωνική δυσανεξία, γεννήθηκε κάτι ριζικά νέο. Δεν ήταν κίνημα με manifesto. Δεν είχε ονοματεπώνυμο. Αλλά στην πορεία αποκρυσταλλώθηκε ως Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος (ΝΕΚ):μια πράξη πολιτισμικής εξέγερσης με όπλο την εικόνα.
Ήταν λιγότερο "ελληνικός" και περισσότερο "νέος" — κι αυτή η νεότητα δεν αφορούσε την ηλικία των δημιουργών, αλλά τη διάθεση για ρήξη, για γλωσσική επαναδιαπραγμάτευση, για σινεμά που δεν γυρεύει απαντήσεις, αλλά διατυπώνει επίμονα ερωτήματα.
🔸 Από τον Κόσμο της Αναπαράστασης στην Ποίηση της Υπαρξιακής Ανατροπής
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος αποτέλεσε το σύμβολο του ΝΕΚ, αλλά ποτέ τη μοναδική του φωνή. Με ταινίες όπως Ο Θίασος, Οι Κυνηγοί και Η Αναπαράσταση, επινόησε ένα σινεμά "μεγάλης διάρκειας", όχι μόνο σε χρόνο πλάνου αλλά και σε ιστορικό βάθος. Ο χρόνος δεν ήταν απλώς φόντο, αλλά πρωταγωνιστής.
Δίπλα του, η Τώνια Μαρκετάκη ύφανε με τη γυναικεία εμπειρία σε ταινίες που προκάλεσαν την πατριαρχική αφήγηση, πολιτικοποιώντας το προσωπικό.
Ο Νίκος Νικολαΐδης έφτιαξε ένα δικό του σύμπαν. Ξένος στον ΝΕΚ, και ταυτόχρονα παιδί του. Με Τα Κουρέλια Τραγουδάνε Ακόμα, Γλυκιά 
Συμμορία και Singapore Sling, έφερε τον ελληνικό μεταμοντερνισμό στο προσκήνιο. Νουάρ, pulp, αναρχία, ροκ, όλα στο μίξερ της υπαρξιακής αβύσσου.
Ο Νίκος Παπατάκης,, εξέφρασε το πολιτικό τραύμα μέσα από σχεδόν θρησκευτικές εικόνες. Η σιωπή στους ήρωές του είναι κραυγή καταγγελίας. Το φως του είναι πάντα βάναυσο.
🔸 Δήμος Θέος: Η Λογική της Αμφισβήτησης
Ανάμεσά τους, ο Δήμος Θέος υπήρξε μία από τις πιο καθαρές φωνές ρήξης και πολιτικής αποδόμησης. Το Κιέριον (1968), βασισμένο στην υπόθεση Πολκ, είναι μια τολμηρή καταγγελία του κρατικού αυταρχισμού, ντυμένη με φορμαλιστικό μινιμαλισμό. Δεν υπάρχει εδώ συναισθηματική ανακούφιση — μόνο ψυχρότητα, γραφειοκρατία, διάχυτη ενοχή. Είναι μια ταινία που καίει αθόρυβα, όπως ο φόβος μέσα σε ένα στρατόπεδο ανάκρισης.
Ο Θέος δεν θα προσκολληθεί στη δημοφιλία ούτε στις εναλλακτικές μόδες. Θα συνεχίσει, να ερευνά τον άνθρωπο ενάντια στην εξουσία — όχι απλώς σαν θύμα, αλλά σαν κρίκος σε έναν φαύλο κύκλο συνενοχής.
🔸 Η Διασπορά του ΝΕΚ: Ένα Μωσαϊκό Δημιουργών
Πλάι στους παραπάνω, ξεπηδούν προσωπικότητες εξίσου τολμηρές, που συνέβαλαν στη διεύρυνση του βλέμματος του ελληνικού σινεμά:
- Ροβήρος Μανθούλης : Πολιτικός κινηματογράφος με αισθητική οξύτητα και δομή στοχασμού.
- Δημήτρης Μακρής Ταινία-ψυχογράφημα, όπου η Αθήνα γίνεται σύμβολο εσωτερικής διάλυσης.
- Λάκης Παπαστάθης Ανθρωποκεντρικό σινεμά, όπου το λαϊκό στοιχείο γίνεται σύμβολο της συλλογικής μνήμης.
- Χρήστος Βούπουρας με εσωτερικά δράματα, ήσυχα και διαβρωτικά.
- Ανδρέας Θωμόπουλος :Ωμή καταγραφή της μεταπολιτευτικής διάψευσης.
- Γιώργος Κατακουζηνός – με αστικές, σχεδόν αρχιτεκτονικές ταινίες, εξερεύνησε τη μοναξιά της πόλης και της ψυχής.
- Βασίλης Βαφέας Αναστοχασμός της επαναστατικής ταυτότητας.
- Παντελής Βούλγαρης Το βλέμμα του στον λαό, με συμπόνια αλλά χωρίς εξιδανίκευση.
- Νίκος Περάκης – Στα πρώτα του έργα, κινήθηκε με πολιτική αιχμή, πριν στραφεί στην κοινωνική σάτιρα.
🔸 Το Πολιτικό, το Υπαρξιακό, το Αόρατο
Ο ΝΕΚ δεν προσέφερε “θεάματα”. Προσέφερε αντίσταση μέσω της φόρμας, της αφηγηματικής αποδόμησης, του "αργού χρόνου", των μακρών σιωπών, των ασαφών καταλήξεων. Οι δημιουργοί του αρνήθηκαν να χαϊδέψουν το κοινό — το προκάλεσαν, το ταρακούνησαν, το άφησαν μετέωρο.
Το ελληνικό τοπίο στους φακούς τους είναι κενό, σκληρό, γεωμετρικό, ομιχλώδες. Ο χρόνος δεν κυλά — βαραίνει. Η πολιτική δεν είναι σύνθημα — είναι υπόγειο ρεύμα. Η Ελλάδα δεν είναι χώρα του ήλιου, αλλά του φωτός που εκθέτει τα πάντα.
🔸 Κληρονομιά και Υπόγεια Ροή
Αυτό που έκανε ο ΝΕΚ δεν ήταν απλώς να αρθρώσει έναν διαφορετικό κινηματογράφο, αλλά να δημιουργήσει μια άλλη ιδέα για την Ελλάδα — όχι εθνική, αλλά οντολογική. Μια χώρα που δεν ξέρει τι είναι, αλλά τολμά να ρωτήσει.
