Βασικός παράγοντας της ιστορικής  πορείας κάθε έθνους ως συνόλου ατόμων και φυλών είναι η γλωσσική του ιδιομορφία .Η νέα ελληνική γλώσσα όπως και οι περισσότερες ευρωπαικές γλώσσες  (εκτός της ουγκρικής,της βασκικής και της φιλανδικής) ανήκουν στην ινδοευρωπαική γλωσσική οικογένεια.Τα πρώτα γραπτά τεκμήρια της ελληνικής χρονολογούνται γύρω στον 13ο αιώνα π.Χ αλλά σίγουρα η ελληνική γλώσσα υπάρχει απο πολύ παλιότερα.Τα τεκμήρια που ανακαλύφθησαν στα  ανακτορικά κέντρα του Μυκηναικού πολιτισμού χρησιμοποιούν ένα σύστημα γραφής συλλαβικό και όχι αλφαβητικό.Η κατάρευση του Μυκηναικού πολιτισμού έφερε και την εξαφάνιση του γραφικού αυτού συστήματος ,και η επόμενη εμφάνιση γραπτού μνημείου βρίσκεται γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ με το φοινικικό αλφάβητο προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα.Μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ η ελληνική γλώσσα είναι ένα σύνολο διαλέκτων. Μέσα απο αυτό το διαλεκτικό μωσαικό αρχίζει να ξεχωρίζει απο τα κλασικά χρόνια (5ος αιώνας π.χ) μία διάλεκτος η (Αττική) που  μιλιέται στην Αθήνα.Η διάλεκτος αυτή αποκτά ιδιαίτερο κύρος λόγω του ηγεμονικού ρόλου της Αθήνας ,και όπως συμβαίνει συνήθως η πολιτική και οικονομική ηγεμονία  αποτελεί και γλωσσική ηγεμονία.

Το Μακεδονικό βασίλειο υιοθετόντας την Αττική διάλεκτο την επεκτείνει πέρα απο τα όρια της τότε Ελλάδος.
Η μακεδονική ηγεμονία είναι ασύγκριτα μεγαλύτερης κλίμακας σε σχέση με την αθηναική και για αυτό οι γλωσσικές επιπτώσεις της είναι  ασύγκριτα μεγαλύτερες.Η Αττική διάλεκτος που μιλέται πλέον στην αυλή των μακεδόνων βασιλέων αποτελεί την βάση για την δημιουργία της ελληνιστικής  Κοινής σαν πανελλήνιο μέσο επικοινωνίας.Η Κοινή γίνεται η ηγεμονική γλώσσα που με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου επεκτείνεται απο την μικρά Ασία την Αίγυπτο και την Συρία εως την Μεσσοποταμία και την Περσία.Οι αυτόχθονοι Πληθυσμοί  μετατρέπονται σε δίγλωσσες  κοινότητες.Αυτή η διγλωσσία δεν άφησε άθικτη και την ίδια την κοινή και την δομή της.Η πίεση της κοινής δεν είχε μόνο επιπτώσεις πάνω στίς άλλες γλώσσες αλλά και στις διαλέκτους της ελληνικής.Οι διάλεκτοι μπαίνουν στην διαδικασία της παρακμής ,με ανάλογο τρόπο που παρακμάζουν  και σήμερα  οι νεοελληνικές διάλεκτοι κάτω απο την πίεση της κοινής της νέας ελληνικής.

Ι.
Η ελληνική γλώσσα είχε αρχίσει να παρουσιάζει τοπικές διαφορές ήδη πρίν απο την κάθοδο των ελληνικών φυλών στην Ελλάδα.Η  διαμόρφωση των διαλέκτων ολοκληρώθηκε με την κάθοδο.Με βάση τις χαρακτηριστικότερες γλωσσικές διαφορές διακρίνουμε συμβατικά τρείς διαλεκτικές ομάδες. Την Ιωνική-Αττική, τη κεντρική (αρκαδοκυπριακή και Αιολο-Αχαική), και τη Δυτική (Δωρική της πελοποννήσου,Ηπείρου και Δ.Στερεάς).Οι εσωτερικές γεωγραφικές παραλλαγές τους είναι ανεξάντλητες.Η Ιωνική παρουσιάζει την τροπή του μακρού (α) σε (η) οποιοσδήποτε φθόγγος και αν προηγείτε (Ιστορίη,Τροίη,Νέη,ώρη). Διατηρεί ασυναίρετα τα φωνηεντικά συμπλέγματα  εο,εω,εα (έθνεος,εθνέων,έθνεα,γένεος,γένεα,γενέων).Σε ορισμένες περιπτώσεις προ του (ο) σε (κ) και όχι σε (π)  -(κολιος ,κόσος,κότερος) και μετά την αποσιώπηση του δίγαμα (κορfη –κούρη,-ξένFος,ξείνος).

Η ανατολική μικρασιατική Ιωνική χαρακτηριστικό είναι η πρώιμη αποσιώπηση του F  και της δασείας (ημείς ,ίρος,όσος). Αντίθετα η Αττική παρουσιάζει την διατήρηση ή κατ’ άλλους επιστροφή του μακρού (α) όταν προηγούνται (ι,ε,ρ-ιστορία,τροία,νέα,ώρα),την συναίρεση των συμπλεγμάτων εο,εα,εω (γέννους,γένη,γενών) και την αντιμεταχώρηση (νηος-νεώς.βασιλήος-βασιλέως). Πρόβλημα στάθηκε η μορφή της διαλέκτου που μιλούσαν οι Αρχαίοι Μακεδόνες.Δέν σώθηκαν αυτούσια κείμενα πρίν επισημοποιηθεί στην Μακεδονία η Αττική διάλεκτος.Σήμερα απο τις λέξεις που μας παραδόθηκαν  ως Μακεδονικές απο τους λεξικογράφους καθώς και απο κύρια ονόματα ιστορικών προσώπων της μακεδονίας θεωρείτε ότι η διάλεκτος αυτή ήταν ελληνική,  Ιδιαίτερα συγγενής προς την Αιολική  και Δωρική.

Τα χαρακτηριστικά κάθε ελληνικής διαλέκτου είχαν πια διαμορφωθεί όταν άρχισαν οι μετεναστευτικές κινήσεις απο την μητροπολιτική Ελλάδα και τα δυτικά παράλια της Μ. Ασίας προς τις αποικίες.Ετσι μεταφέρθηκαν οι μορφές του ελληνικού λόγου,στον αποικιακό κόσμο του Ελληνισμού, η Ιωνική στον πόντο η Κεντρική στην Κύπρο ,η Δωρική στο Βυζάντιο, Κυρηναική ,κρήτη,Σικελία ,και Ν. Ιταλία και αργότερα η Αττική με τους Μακεδόνες ως Κοινή Ελληνική στην Αίγυπτο και στην Ασία ως και στις ινδίες. Οτι γνωρίζουμε σήμερα για τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους οφείλεται στο ότι οι έλληνες κάθε γεωγραφικής περιοχής αρχικά έγραφαν όπως μιλούσαν.Τα λογοτεχνικά είδη αργότερα επηρέαζαν την γλώσσα των συγγραφέων.Η αντιστοιχία του γραπτού πρός τον προφορικό λόγο άλαξε.

Οι Ιωνες διακρίθηκαν στην επική ποίηση στην ελεγεία και στην ιστορική πεζογραφία. Οι Αιολείς στην λυρική ποίηση και οι Δωριείς στην χορική και ειδυλλιακή.  Ετσι δημιουργήθηκε λογοτεχνική παράδοση στην οποία εντασόταν κάθε λογοτέχνης ανάλογα με το είδος του λόγου που χρησιμοποιούσε.Στην γλώσσα του έπους θα γράψουν ο Βοιωτός Ησίοδος ,Ο Αττικός Σόλων,Ο Λέσβιος Ελλάνικος ,Οι Δωριείς Θεόγνις,Τυρταίος ,Ηρόδοτος, και αντίθετα στην Δωρική οι Ιωνες Σιμωνίδης , Βακχυλίδης και Ο Βοιωτός Πίνδαρος επίσης τα χωρικά των δραμάτων τους οι Αθηναίοι τραγικοί Ασχύλος ,Σοφοκλής,και Ευρυπίδης. 

ΙΙ.
Σήμερα όταν αναφερόμαστε στα (Αρχαία Ελληνικά) ενοούμε την Αττική διάλεκτο.Η διάλεκτος αυτή γνώρισε τόσο υψηλή καλιέργεια με τους τραγικούς ποιητές στην λογοτεχνία στο θέατρο,με τους ιστορικούς ,φιλοσόφους, και ρήτορες ώστε να εκτοπίσει τις άλλες διαλέκτους όχι μόνο  στον γραπτό αλλά και στον προφορικό λόγο των μεταγενέστερων χρόνων.
Αρχικά ήταν μία απο τις πολλές διαλέκτους που μιλιούνταν στην Αρχαία Ελλάδα.Μέχρι το τέλος του 6ου αιώνα π.Χ η Ιωνική διάλεκτος ,η γλώσσα των ομηρικών επών και των λογογράφων είχε ξεχωρίσει.Απο τον 5ο αιώνα π.Χ και μετά τους μηδικούς πολέμους η Αθήνα ως στρατιωτική και οικονομική δύναμη πρόβαλε και την διάλεκτο της ,μια και η επικοινωνία με τις συμμαχικές πόλεις ήταν το ζητούμενο.  

Η πολιτική της Αθήνας στις συμμαχικές πόλεις προωθούσε καθαρά και την Αττική διάλεκτο μαζί με τον τρόπο ζωής και σκέψης.Η διακίνηση στην Αθήνα πολιτών απο κάθε περιοχή των συμμαχικών πόλεων σε συνδυασμό με τους κληρούχους   στις συμμαχικές πόλεις προοθούσε αργά αλλά σταθερά την επικράτηση της Αττικής διαλέκτου.Στην Αθήνα η δημοκρατική ελευθερία των πολιτών προκαλεί το ενδιαφέρον του κάθε πολίτη για τα κοινά προβλήματα της πατρίδας του.Ο κάθε Αθηναίος θεωρεί ότι δεν πρέπει να στερείται σε ενημέρωση,μόρφωση,και ικανότητα να  αναδειχθεί μέσα στην πολιτεία.

Ετσι πλουτίζει το λεξιλόγιο του,καλιεργείτε ο λόγος του,και οι εκφραστικές του δυνατότητες.Πρέπει να μπορεί να παρακολουθεί τις διαλέξεις των σοφιστών ,τα δραμματικά έργα στο θέατρο, και τους φιλοσοφικούς διαλόγους ώστε να είναι ένας ολοκληρωμένος Αθηναίος πολίτης. Η γλωσσική συνένωση των διαλεκτικά διασπασμένων Ελλήνων  γινόταν έντονα αντιληπτή στίς πανελλήνιες θρησκευτικές και αθλητικές συγκεντρώσεις.Μόνο με την δυναμική επικράτηση μιας απο όλες τις διαλέκτους (όπως άλωστε συνέβη στην ιστορία και άλλων λαών)  θα δημιουργούνταν μία και μόνη γλώσσα.Την δυναμική επιβολή συγκέντρωνε η Αττική διάλεκτος λόγω της ηγεμονικής στάσης της Αθήνας,αλλα και λόγω της πνευματικής καλιέργειας που η συγκεκριμένη διάλεκτος ,με τον γραπτό πλούτο ,τους συγγραφείς,φιλοσόφους, και την πνευματική ζωή, μπορούσε εκείνη την στιγμή να προσφέρει.

Η υιοθέτηση της Αττικής διαλέκτου απο τους Μακεδόνες στα χρόνια του Φίληππου β’ την ,στην αρχή για τις διοικητικές ανάγκες του βασιλείου, και αργότερα για την μόρφωση των ανωτέρων κοινωνικά στρωμάτων της περιοχής καθώς η επέκταση και χρήση απο όλο τον Μακεδονικό λαό κατέστησε την διάλεκτο  έτοιμη να γίνει η επίσημη γλώσσα όλων των Ελλήνων.Η ντόπια Μακεδονική διάλεκτος αποσύρεται και με τις εκστρατείες αργότερα του Μεγάλου Αλεξάνδρου  η διάδοση του Ελληνικού πολιτισμού και της Ελληνικής γλώσσας   σε όλο τον τότε γνωστό  κόσμο  είναι γεγονός.

ΙΙΙ

Η κοινή είναι η γλώσσα που διαμορφώθηκε στην μετακλασική εποχή ,απ’ τα  αλεξαντρινά χρόνια ως τα ρωμαικά και την ίδρυση του ανατολικού ρωμαικού κράτους σαν ζωντανή ομιλία.Καθώς μας είναι γνωστή μόνο απο τα γραπτά κείμενα.Οι συμμαχίες των φυλετικά συγγενών πόλεων με τις κοινές  θρησκευτικές  τελετές,με τους κοινούς εχθρούς ,και η ανάγκη για ανεμπόδιστη επικοινωνία όλων των ελλήνων έγινε αιτία και αφορμή για να δημιουργηθεί η κοινή των ελληνιστικών χρόνων .Η κοινή Ελληνική γλώσσα οδηγήθηκε στη αρχή σε μια μεταβατική φάση κοινών διαλέκτων. Αλλωστε κάθε μια απο τις γνωστές αρχαίες διαλέκτους (Ιωνικά,Δωρικά) αποτελούνταν απο ένα ψηφιδωτό μικρών τοπικών παραλαγών. Η σύγκλιση των κοινών αυτών διαλέκτων και μάλιστα πρός την κατεύθυνση  της Αττικής θα βοηθήσει το γεγονός της καθιέρωσης της διαλέκτου απο
το Μακεδονικό βασίλειο.Για την προέλευση της κοινής η βάση παραμένει η  Αττική διάλεκτος.

Οι πηγές απο τις οποίες αντλούμε τις γνώσεις για για την μορφή της κοινής είναι οι επιγραφές της μετακλασικής εποχής ,οι πάπυροι και τα βιβλικά κείμενα της παλαιάς και καινής διαθήκης.Η νεοελληνική γλώσσα στο σύνολο της ιδίως όμως οι διάλεκτοι και τα τοπικά ιδιώματα μπορούν πολλές φορές να μας πληροφορήσουν έμεσα για την μορφή της ,διασώζοντας με την προφορική παράδοση αρχαία στοιχεία που η γραπτή παράδοση τυχαία ή σκόπιμα αγνόησε.  Η ποντιακή και η καπαδοκική διάλεκτος διατηρούν ως σήμερα, την αρχαία προφορά του η  ως  ε  (νύφε,συνέλικος,πεγάδι),η τσακωνική διατηρεί το μακρό α αντί του η  (αμέρα,λίμνα). Διάφορα ιδιώματα (Κύπρο Δωδεκάνησα) διατηρούν τα διπλά όμοια σύμφωνα  (άλ-λος,Ελ-λάδα.θάλασ-σα) άλλα πάλι προφέρουν  σε πολλές λέξεις  το υ  ως  ου (κρόμμυον –κρέμμυον). Ολα αυτά τα στοιχεία επιζούν στούς κόλπους της κοινής.Δέν  μπορεί να γίνεται λόγος για πλήρη ομοιομοφία.

Οι πάπυροι περιέχουν ανεπίσημα και μη λογοτεχνικά κείμενα. Καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο (περίπου χίλια έτη), και αντιπροσωπεύουν την ομιλούμενη γλώσσα όλων των κοινωνικών στρωμάτων και επαγγελματικών τάξεων.Η ιστορική επαλήθευση κάθε γλωσσικού νεωτερισμού των παπὺικών κειμένων είναι  η (κοινή) στην οποία είναι γραμμένες η παλαιά και η καινή διαθήκη.Στούς παπυρικούς νεωτερισμούς διακρίνουμε και στην μετέπειτα μεσαιωνική γλώσσα του  λαού ,στοιχεία της σημερινής μας δημοτικής γλώσσας.

IIII.
Εξετάζοντας τις πηγές της κοινής βλέπουμε ότι κατα τους  έξι αιώνες που συμβατικά καλύπτει ο όρος  <κοινή> ,παρουσιάζοναι σε άλλες γεωγραφικές περιοχές νωρίτερα,και σε άλλες αργότερα γλωσσικοί νεωτερισμοί στη φωνητική,στη μορφολογία,στη σύνταξη,στο λεξιλόγιο, και στην σημασία των λέξεων.Οι νεωτερισμοί αυτοί παρουσιάζονται στην αρχή σποραδικά  στην πορεία του χρόνου γίνονται περισσότεροι και στο τέλος επικρατούν.Το παλαιότερο γλωσσικό στοιχείο επιζεί για ένα διάστημα παράλληλα με το νεοτερικό ,όσπου στο τέλος ή εξαφανίζεται ή περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή.  Η ελληνική γλώσσα  με αργή αλλα σταθερή εξελικτική πορεία, άφησε πίσω της αρκετά απο τα χαρακτηριστικά της αρχαίας,και απέκτησε τα κυριότερα γνωρίσματα της νέας ελληνικής, σε τέτοια έκταση ,ώστε οι αρχές σχεδόν κάθε νεοελληνικού φαινομένου να μπορεί να αναζητηθεί στα σωζόμενα κείμενα της Κοινής.Ωστόσο  η απλή εμφάνιση ενός νεωτερισμού δεν καθιστά αναγκαστικά και σύνδεση με την νεώτερη γλώσσα.

ΙΙΙΙα. Νεωτερισμοί στη φωνητική.

Η διάκριση ανάμεσα σε μακρά και βραχέα φωνήεντα χάθηκε σταδιακά και απο τον 2ο π.Χ αιώνα όλα τα φωνήεντα  είναι πια ισόχρονα.Ο τόνος των λέξεων απο μουσικός που ήταν έγινε κυρίως δυναμικός.
Η επαναφορά της δασείας απο  τους Αττικιστές  καθώς και της ψιλής σαν απλό ορθογραφικό σημάδι αρνητικό (έλειψη δασύτητας). Στα χρόνια της κοινής παρουσιάζονται τα πρώτα δείγματα αλλοιώσεων στα συμφωνικά συμπλέγματα ,όπως είναι η αποβολή του μ και ν πρίν απο δασύ σύμφωνο (μέμφομαι,συμφέρουσι,τυγχάνω,ανθρώπου) η παράλειψη του τελικού ν (το τέκνο σου ,ευχαριστούμε) , η αποσιώπηση του γ μεταξύ φωνηέντων (ολίον,στρατηία,ία) ,που θα γίνει συχνή σε νεοελληνικά ιδιώματα ,η τροπή του λ σε ρ  κοντά σε άλλο σύμφωνο (αδερφός ,αρμυρός), η ανομοίωση δυο γειτονικών δασέων (εκθρός,πάσκω,ελέστω).

ΙΙΙΙβ.  Νεωτερισμοί στην μορφολογία.

Στην μορφολογία παρατηρείται μια απεριόριστη τάση πρός απλοποίηση και μια γραμματική ευκολία ώστε να μαθαίνεται όχι μόνο απο τους Ελληνες αλλα και απο τους πληθυσμούς που ζούσαν στις επικράτειες των ελληνιστικών χρόνων,και αργότερα των ρωμαικών.Παρατηρούμε αναλογικούς μεταπλασμούς που αποσκοπούν στην  αποφυγή της ανωμαλίας.  Επειδή τα πρωτόκλιτα και τα δευτερόκλιτα και ορισμένα τριτόκλιτα αρσενικά και θηλυκά έληγαν στη αιτιατική σε –ν (τον ταμίαν,τον στρατιωτην,την ημέραν) αναλογικά μεταδόθηκε το –ν και στην αιτιατική των τριτόκλητων (τον πατέρα-ν ,την θυγατέρα-ν ). Τα υποκοριστικά της ελληνικής η σημασία τους ταυτίζεται με τα αρχικά, <όταν δ’ είπη Αριστοφάνης δυοίν λυχνιδίοιν, δήλον ότι είρηκεν ,αλλ’ ού λύχνους μικρούς>  τα  παραπάνω υποκοριστικά θα χάσουν την υποκοριστική τους σημασία στην μεσαιωνική και νέα ελληνική ώστε να δεχθούν πρόσθετο υποκορισμό, π.Χ  παιδίον-παιδί –παιδ-άκι. Η Κοινή τείνει πρός την τυπολογική ομαλότητα.Το ρήμα  οίδα ενώ παλιότερα παρουσίαζε μεγάλη ανωμαλία στην φωνητική μορφή προσώπων και αριθμών ,οίδα , οίσθα ,στα χρόνια της κοινήςκλίνεται οίδα,οίδας,οίδε,οίδαμεν.

ΙΙΙΙγ.  Σύνταξη

         Βασικό χαρακτηριστικό της συντάξεως στα χρόνια της κοινής, είναι η παρατακτική έκφραση αντί της υποτακτικής.Η γλώσσα αποφεύγει τις δευτερεύουσες προτάσεις γύρω απο μια κύρια,και προτιμά μικρές κύριες προτάσεις που συνδέονται μεταξύ τους,με τον σύνδεσμο (και) π.Χ έρχου και ίδε  αντί ελθών ιδέ. Ετσι ο σύνδεσμος (και) χρησιμοποιείται πολύ συχνότερα απο πρίν και αποκτά νέες σημασίες.   Η νεοελληνική επανάληψη του άρθρου (το καλό το παιδί) και της προσωπικής αντωνυμίας μαζί με το άρθρο (το γράμμα το έστειλα) έχουν τις ρίζες τους στα χρόνια της κοινής.

ΙΙΙΙδ.   Λεξιλόγιο

Οι σημασιολογικές μεταβολές που συντελούνται κατα την  μακρά περίοδο των τριών προχριστανικών και των τριών  μεταχριστιανικών  αιώνων που καλύπτει η Κοινή είναι ανυπολόγιστες.Οι μεταβολές αυτές οφείλονται στις αλλαγές των πολιτικών,πολιτιστικών, κοινωνικών αντιλήψεων που συντελούνται εκείνη την  περίοδο.
Οι ελληνικές επικράτειες διαλύονται ,η ρωμαική κυριαρχία και οι θρησκείες εμποτίζουν τα ιδανικά των ατόμων και των λαών.Πολλές αρχαίες λέξεις αντικαθίστανται στην καθημερινή χρήση απο άλλες είτε αρχαίες είτε νεότερες.Συνήθως αυτές που μένουν στη άκρη είναι οι δυσκολόκλιτες και οι μικρές π.Χ οίς-πρόβατον,ύς –χοίρος,μύς-ποντικός,ναύς-πλοίον.Αλλες λέξεις αλλάζουν σημασία όπως το το θυμός που σήμαινε <ψυχή> το οργή που σήμαινε <διάθεση>.

Με την εμφάνιση του χριστιανισμού ,αποκτούν κάποες λέξεις  στενότερη σημασία που διατηρείτε ως σήμερα,Χριστός,εκκλησία, ιερόν,νάρθηξ,βάπτισμα.Τότε και το Ελλην αποκτά τη σημασία <ειδωλολάτρης >επειδή οι εμποτισμένοι με την ελληνική παιδεία αντέδρασαν στην επικράτηση του χριστιανισμού.Ξένες λέξεις ,ιδίως λατινικές εισάγονται στην ελληνική γλώσσα απο την ρωμαική διοίκηση ,π.Χ ασσάριον.δηνάριον, απο την Αγία Γραφή  εισάγονται λέξεις εβραικές όπως Βεεζελβούλ,μάννα ,μεσσίας.Επίσης και απο την Αιγυπτιακή γλώσσα, εισάγονται λέξεις όπως πάπυρος,κόμμι,και ονόματα όπως ονούφριος παχώμιος κ.α

Η εξάπλωση της Κοινής ήταν τεράστια.Η μεγάλη αυτή διάδοση  της ελληνικής όχι μόνο δεν περιορίσθηκε κατα την εποχή της ρωμαικής κυριαρχίας,αλλα αντίθετα ευνοήθηκε απο τους ρωμαίους αυτοκράτορες και πνευματικούς ηγέτες και ουσιαστικά συντέλεσαν στη μεγαλύτερη διάδοση  και ανάδειξη της γλώσσας σαν οικουμενική .

Η Κοινή ως γραφόμενη γλώσσα συνέκλινε σε κάποια ομοιομορφία ,αντίθετα σαν ομιλούμενη στον απέραντο ελληνόγλωσσο κόσμο παρουσίαζε μεγάλη ρευστότητα και ανάμιξη με τις παλιές τοπικές διάλεκτους.
Σήμερα σώζονται σε νεοελληνικές διαλέκτους αρχαία ελληνικά στοιχεία  όπως ιωνικά στον Πόντο,δωρικά στα δωδεκάνησα, Κρήτη, Τσακωνιά, Απουλία και Καλαβρία.

Επίλογος

    Οι γραπτές πηγές που διαθέτουμε για την ελληνική γλώσσα  καλύπτουν σχεδόν χωρίς διακοπές, μια περίοδο τριανταπέντε αιώνων. Αυτή η σπάνια στην ιστορία των γλωσσών μακροβιότητα γίνεται ακόμα πιό σημαντική ενόψει του γεγονότος ότι αφορά μια γλώσσα αναγνωρίσημη στις δομές της και σε ένα μεγάλο τμήμα του λεξιλογίου της. Σήμερα είναι πια γενική πεποίθηση ότι η νέα μας γλώσσα είναι μια εξελικτική φάση της Κοινής των ελληνιστικών χρόνων και ρωμαικών χρόνων, και οι φαινομενικοί αιολοδωρισμοί της  δέν είναι τίποτα παραπάνω απο νεότεροι αναλογικοί σχηματισμοί.Ο όρος Νεοελληνική γλώσσα στην επιστήμη δεν καλύπτει μόνοτην σημερινή Κοινή  Νεοελληνική ,αλλα περιλαμβάνει κάθε μορφή νεοελληνικού λόγου που συναντάται στον αχανή ελληνόγλωσσο χώρο ,απο τον καύκασο ως τις κάτω Ιταλικές χερσονήσους και την Κύπρο.Ολες οι νεοελληνικές διάλεκτοι και τοπικές παραλαγέςσυνθέτουν την σημερινή νεοελληνική γλώσσα. Η πορεία των διαλέκτων εξαρτάται απο την γεωγραφία, και την ιστορία, απο την δημογραφία και την οικονομία.  Η πολιτική ,η κοινωνική και πολιτισμική ιστορία διαπλέκεται με την γλωσσική εξέλιξη και τα αποτελέσματα διακρίνονταιστο βάθος του χρόνου. Βασικός παράγοντας της ιστορικής  πορείας κάθε έθνους ως συνόλου ατόμων και φυλών είναι η γλωσσική του ιδιομορφία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Claude Mosse ,Annie Schnapp-Gourbeillon Επίτομη ιστορία της αρχαίας Ελλάδας,Εκδόσεις Παπαδήμα,Αθήνα 2002
Francisco R. Adrados Ιστορία της ελληνικής γλώσσας ,Εκδόσεις Παπαδήμα Αθήνα 2003
Nικόλαος Π. Ανδριώτης Ιστορία της ελληνικής γλώσσας,Εκδόσεις  Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ιδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) Θεσσαλονίκη 1995
Βrowning R. 1972. Η ελληνική γλώσσα: Μεσαιωνική και νέα. Μτφρ. Δ. Σωτηρόπουλος. Εκδόσεις Παπαδήμας Αθήνα 1999